Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 13
līnākhye nisphure śyenagomatsyotkrośabarhijāḥ||18||
rasā bahughṛtā deyā māṣamūlakajā api||19||
bālabilvaṃtilānmāṣānsaktūṃśca payasā pibet||19||
samedyamāṃsaṃ madhu vā kaṭyabhyaṅgaṃ ca śīlayet||20||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
asyopiviṣṭakanāgodarābhyāmeva hetulakṣaṇayoruktatvāt yadeva nisphuraṇatvādi viśeṣāntaraṃ tadeveha tantrakṛtoktam| saṅgrahe tu papāṭha (śā. a. 4)- "yasyāḥ punarvātopasṛṣṭhasrotaso līno garbhaḥ prasupto na spandate taṃ līnamityāhuḥ|" iti| tatra līnākhye garbhe sati garbhiṇyāḥ śyenādijā rasā bahughṛtā deyāḥ| ādiśabdena (upalakṣaṇatvena) [ saṅgrahoktānāṃ ] tittirikukkuṭādīnāṃ grahaṇam| tathā, māṣamūlakajā rasā bahughṛtā deyāḥ| tathā, sātmyādivaśāt bālavilbādīn samastānaikadhyaṃ kṛtvā kṣīreṇa pibet| tathā saha meduramāsena mārdvīkaṃ vā pibet| kaṭyāṃ cābhyaṅgaṃ śīlayet-abhyaset|