Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 77
garbhaḥ prayātyavāgevaṃ, talliṅgaṃ hṛdvimokṣataḥ||79||
āviśya jaṭharaṃ garbho basterupari tiṣṭhati||80||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
evaṃ-anayetikartavyatayā'nuṣṭhitayā, garbho'vāk prayātiūrdhvādadho gacchati, hṛtsthānaṃ parityajyādho'vasthitiṃ karotītyarthaḥ| saṅgrahe tūktam (śā. a. 3)- "dadyāt kuṣṭhalāṅgalikīvacācavyacitrakaciribilvacūrṇamupāghrātuṃ muhurmuhuḥ| tathā bhūrjapatraśiṃśipāsarjarasānāmanyatamadhūmamantarāntarā ca| pārśvapṛṣṭhakaṭīsakthideśān koṣṇena tailenābhyajyānusukhamasyā vimṛdgīyāt| evamavāk parivartate garbhaḥ|" iti| musalenolūkhalaṃ dhānyapūrṇamāhananīyaṃ garbhasyāvāksthitaya iti kecidāhuḥ| tadayuktam| yato garbhiṇyāstāvahyāyāmavarjanaṃ satatamupadiṣṭam| viśeṣataśca prasavakāle pracalitasarvadhātudoṣāyāḥ sukumārāyānāryāḥ, musalavyāyāmaprerito hi vāyuḥ prāṇān hiṃsyāditi| vimardanādikriyāṃ ca garbhiṇyāstāvatkārayet yāvadgarbhaniṣkramaṇaṃ na bhavati| atha mātṛhṛdayānmukto garbhaḥ kena lakṣaṇena jñāyate? ityāha-talliṅgamityādi| tadityanena garbhaḥ parāmṛśyate| tasya garbhasya, liṅgaṃ-lakṣaṇaṃ, talliṅgam| 10 garbhasyaitalliṅgaṃ yaddhṛdvimokṣato hṛdayamocanādanantaraṃ sa garbho jaṭharamāviśya basterupari tiṣṭhati|