Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 56
garbhasya nābhau mātuśca hṛdi nāḍī nibadhyate||56||
yayā sa puṣṭimāpnoti kedāra iva kulyayā||56||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ekaiva nāḍī garbhasya nābhau mātuśca hṛdaye nibadhyateadṛṣṭavaśātsaṃśliṣyate| yayā-nāḍyā, saḥ-garbhaḥ puṣṭimāpnoti āvahati| ka iva? kedāra iva kulyayā,-laghunadyā jalaṃ vahantyā kedārasthaḥ śālyādiryathā'mivarddhate,
tathaiva mātṛhṛdayā śritayā nāḍyā mātrā'bhyavahṛtādāhārājjāṭharāgninā5
pacyamānāt prasādākhyena rasena| yasmāt "vyaktībhavadaṅgapratyaṅgasya [asya] nābhyāṃ pratibaddhā nāḍī, nāḍyāmaparā, tasyāṃ mātṛhṛdayam| tato mātṛhṛdayādāhārarasasāro dhamanībhiḥ syandamāno'parāmupaiti|
tataḥ kramānnābhiṃ ca| tataśca sa punargarbhasya pakkāśaye [sva] kāyāgninā pacyamānaḥ prasādabāhulyāddhātvādi puṣṭikaraḥ sampadyate| tathā romakūpairupasneha eva praviśati| (sneho rasa eva ca payobhūtaḥ| ajātasya) sākṣādannapānānanupraveśāt rasasya vā samalatvābhāvāt (amalatvācca rasasya) garbhasya sthūlamūtrapurīṣādyasambhavaḥ|" (saṃ.śā. a.2)|