Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 45
payasā lakṣmaṇāmūlaṃ putrotpādasthitipradam||41||
nāsayā''asyena vā pītaṃ vaṭaśuṅgāṣṭakaṃ tathā||42||
oṣadhīrjīvanīyāśca bāhyāntarupayojayet||42||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
payasā-kṣīreṇa, lakṣmaṇāmūlaṃ kalkīkṛtya pītaṃ putrotpādapradaṃ putrasthitipradaṃ ca bhavati| kathaṃ pītam? nāsayā''asyena vā, kadācinnāsikayā kadācidāsyena| yasyāḥ putro notpadyate tathotpanno vā sthitiṃ na labhate-ciraṃ na jīvati, tayaivaṃ pātavyamityarthaḥ| 5 vaṭaśuṅgāṣṭakaṃ tathā-tenaiva prakāreṇa nāsayā āsyena vā pītaṃ putrotpādasthitipradaṃ bhavati| nyagrodhasya prathamodbhinnaḥ praroho-vaṭaśuṅgaḥ, tasyāṣṭakamiti| prabhāvasyācintyatvādetatsaṅkhyāvacchinnatvam| jīvanīyā yā oṣadhyo-jīvantīkākolyādyā daśa, yāḥ śodhanādigaṇasaṅgrahoktāḥ (hṛ.sū.a.15/8), tā bāhyāntarupayojayet| tatra snānodvartanādinā bāhya upayogaḥ, āhārapānādinā'ntarupayogaḥ|