Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 41
nanu, "śuddheśukrārtave satvaḥ svakarmakleśacoditaḥ||38||
garbhaḥ sampadyate"(ślo.1) ityuktam||38||
tatra yadi prākkṛtena karmaṇā strīgarbhaḥ kukṣimākṣiptastadā puruṣaprayatne satyapi puṃgarbhaḥ kartuṃ na śakyate||38||
balī puruṣakāro hi daivamapyativartate||38||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
hi-yasmāt, puruṣakāro balavān durbalaṃ daivamativartateatikramya vartate| apiśabdāt puruṣakāramapi durbalaṃ diṣṭaṃ balīyo'tikramya vartata iti pratipādayati| ata eva prākkṛtena karmāṇā balīyasā''akṣiptasya strīgarbhasya puṃsavanādidānena pauruṣeṇa karmaṇā śataśo'pi prayojitena na kathañcitpuṃgarbhatā kartuṃ pāryata iti| uktaṃ ca (carake vi.a. 3/36)-"daivaṃ puruṣakāreṇa durbalaṃ hyupahanyate| daivena cetaratkarma prakṛṣṭanopahanyate||"iti| atra puṃsavanādi samyak prayojitaṃ sidhyasidhyanumīyamānaṃ prākkṛtasya karmaṇo hīnabalatvaprabalatvamavagamayati|