Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 4
tejo yathā'rkaraśmīnāṃ sphaṭikena tiraskṛtam||3||
nendhanaṃ dṛśyate gacchatsatvo garbhāśayaṃ tathā||3||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
na kevalaṃ dṛśyatvādṛśyatvābhyāṃ vastusadbhāvāsadbhāvau vyavasthā'pyete, yenādṛśyatvātsatvasya kukṣau praveśāsambhavaḥ| kintarhi? tatkāryānyathānupapattyā'pi vastusadbhāvo vyavasthāpyata eva| tathā ca,-yathā'rkaraśmīnāṃ sambandhi tejaḥ sphaṭikenasūryakāntākhyena, tiraskṛtaṃ-vyavahitaṃ, sphaṭikasyādhastāt sthitamindhanaṃ gacchat-vrajat, na dṛśyate| atha ca tejaḥkāryamindhanaṃ gataṃ [dṛśyate nānyasambandhi kāryam| tadevaṃ tejaḥkāryānyathānupapattyā tejasa indhanagamanaṃ ], tathā tatra tasya sadbhāvo'pyadhigamyate| evaṃ satvo garbhāśayaṃ gacchanvrajan, na dṛśyata eva| vastuprabhāvādgacchati ca| satvaśabda upalakṣaṇārthaḥ, mahābhūtānyapi tadantargatāni na dṛśyanta eva, atha ca kāryeṇopalabhyanta eva| tadevaṃ satvānuyāyibhirmahābhūtairgarbhaḥ kukṣau vivarddhate, na tu kevalaiḥ satvānadhiṣṭhitaiḥ| cetovakrāntyā hi kramātkalalādinā vastujātaṃ vivṛddhivimalatāmāpadyate, nānyathā mṛtaśarīravat|