Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 46
abaddho daṃśamaśakaśītavātādipīḍitaḥ||66||
duṣṭibhavecciraṃ cātra na tiṣṭhetsnehabheṣajam||67||
kṛcśhreṇa śuddhiṃ rūḍhiṃ vā yāti rūḍho vivarṇatām||67||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
abaddho vraṇo daṃśādibhiḥ pīḍito-vyathitaḥ, tathā''adiśabdāt rajodhūmādibhiśca vyathitaḥ, aduṣṭo'pi duṣṭībhavati| atra ca-vraṇe, bandhamantareṇa vraṇaghnaḥ sneha upayojito bheṣajaṃ copayojitaṃ ciraṃ na tiṣṭhet| bandhaṃ ca vinā samyagupacaryamāṇo'pi vraṇaḥ kaṣṭena śuddhiṃ yāti| rūḍhiṃ ca kṛcchhreṇa yāti| rūḍho'pi san vivarṇatāṃ yāti, na śarīravarṇatām| ityabandhanāddoṣāḥ| idānīṃ bandhanādguṇānāha-
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
bandhākaraṇe doṣamāha-abaddha iti| snehaśca bheṣajaṃ ceti dvandvaḥ| saṅgrahe tu (sū. a. 38)- "snehaścātra na ciraṃ tiṣṭhati| bheṣajamacirācchuṣyati|" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
bandhakaraṇe guṇamāha-baddhastvati| udvṛttaḥ-ūrdhvaṃ calitaḥ, oṣṭhaḥ-prānto, yasya| samutsanno-vivṛddhamāṃsaḥ| viṣamaḥ-kvaciduccaḥ kvavinnīcaḥ| satrividho'pi samo bhavati| tattaddoṣatyāgāt kaṭhino mṛdurbhavati| atiruk rujāhīno bhavati| aśuddhaḥ śudhyati| arūḍho rohati|