Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 39
na tu vaṅkṣaṇakakṣādāvalpamāṃse cale vraṇān||51||
vāyunirvāhiṇāḥ śalyagarbhān kṣāraviṣāgnijān||52||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vaṅkṣaṇādisthitānāṃ vraṇānāṃ gambhīrādipradeśatvātsīvanaṃ prāptaṃ tanniṣidhyate| māṃsaleṣu sthireṣu ca vraṇān sīvyedityuktyaivālpamāṃse cale sthāne vraṇānna sīvyedityarthe labdhe, alpamāṃsāṃścalāṃśca vraṇān na sīvyediti vacanamatiśayārtham| jātucidabhighātajān vivṛtānapyevaṃvidhān vraṇān na sīvyediti gamayati| tathā, vāyuṃ nirvahanti-niḥśvasanti, tān vāyunirvāhiṇo na sīvyet| tathā śalyaṃ garbhe yeṣāṃ tān śalyagarbhān, tathā kṣāraviṣāgnibhyo jātān vraṇān na sīvyet| sīvanātpūrvaṃ yatkriyate taddarśayati-10
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
sīvanāviṣayamāha-na tviti| vāyunirvāhiṇaḥ=vāyunirgamadvārabhūtān|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sīvanasya vidhimāha-sīvyediti| calaṃ yadasthi śuṣkaṃ ca yadasṛk tadapanīya, tṛṇāni romāṇi ca sandhigatamasthi ca svaniveśane niveśya| sthite-strāvānnivṛtte| valkale viśeṣa uktaḥ saṅgrahe (sū.a. 38)- "śaṇāśmantakamūrvātasīnāṃ vā valkalaiḥ|" iti| tathā (saṃ. sū. a. 38)- " sīvanavikalpāstu samāsena catvāraḥ| goṣphaṇikā tunnasevanī vellitakaṃ rājagranthibandhanamiti| teṣāṃ nāmabhirevākṛtivibhāgaḥ, prahāravaśāccopayogaḥ|" iti|