Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 65
mṛdveṇudāruśṛṅgāsthidantavālopalāni na||44||
viṣāṇaveṇvayastāladāruśalyaṃ cirādapi||44||
pṛayo nirbhujyate taddhi pacatyāśu palāsṛjī||45||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
mṛdveṇudārvādiśalyaṃ dehoṣmaṇā na vilīyate| upalaśabsya napuṃsakatvaṃ cintyam| viṣāṇādiśalyaṃ prāyo dehajenoṣmaṇā cirādapi na vilīyate| api tu nirbhujyatepṛthagbhavati| cirādapi na pacyate kutaḥ? ityāhataddhītyādi| hi-yasmāt, tat-viṣāṇādiśalyaṃ, śīghrameva palāsṛjī pacati| ato māṃsaraktapākāddehajena coṣmaṇā prāyo nirbhujyate|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
mṛdādiśalyaṃ dehoṣmaṇā na vilīyata ityāha-mṛdveṇviti| viṣāṇādiśalyaṃ cirādapi na vilīyata ityāha-viṣāṇeti| etena mṛdādiśalyaṃ cirādvilīyata ityuktaṃ bhavati| viṣāṇaveṇvorubhayatropādānaṃ vilayanāvilayanadarśanārtham| vilayanābhāve hetumāha-prāya iti| nirbhujyatevakrībhavati| tat-avilayanaṃ śalyam, kuṭilībhāvakṛtena kṣobheṇa yo māṃsaraktapākastena bahireva niryāti, na tu vilīyata ityarthaḥ| prāyograhaṇāt sūcitaṃ hetuṃ vinā'pyavilayanaṃ darśayati|