Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 6
ṣaḍaṅgulo'nyo haraṇe sūkṣmaśalyopapakṣmaṇām||8||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ṣoḍaśāṅgulasandaṃśadvayādanyaḥ sandaṃśaḥ (ṣaḍaṅgulapramāṇaḥ) sūkṣmaśalyānāṃ-nāsāromādīnāṃ, haraṇeākarṣaṇe, tathā, upapakṣmaṇāṃ vartmādibhavānāṃ haraṇe yujyate|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
ṣaḍaṅgulaṃ sandaṃśamāha-ṣaḍaṅgula iti| upapakṣmaṇāṃnetreṣvavāntarapakṣmaṇām|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sā ca mucuṇḍīsaṃjñā| kimbhūtā mucuṇḍī? sūkṣmā dantā yasyāḥ sā sūkṣmadantā, tathā, ṛjuḥ-avakrā, na ca sandaṃśavadvakrā dvibāhurityārthaḥ| tathā, mūlehastagrahaṇasthāne, rucakaṃ-aṅgulīyakarūpaṃ, bhūṣaṇaṃ yasyāḥ sā rucakabhūṣaṇā| rucakapīḍanena sā karma karotītyarthaḥ| gambhīraścāsau vraṇaśca gambhīravraṇastasmin māṃsāni-tasyādhimāṃsaṃ, etadviṣaya āharaṇe| armaṇaśca śeṣitasya cchhinnaśeṣasyāharaṇe mucuṇḍī| §5397