Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 3
anekarūpakāryāṇi yantrāṇi vividhānyataḥ||3||
vikalpya kalpayedbuddhyā yathāsthūlaṃ tu vakṣyate||4||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
yantraviśeṣāṇāmanantatvāt buddhyā kalpyatvamāha-anekarūpakāryāṇīti ā raṃ-nidarśanārthaṃ kāṃścidyantraviśeṣān vaktumāhayathāsthūlamiti| svastikasandaṃśatālanāḍīśalākānuyantrabhedāt ṣoḍhā yantrāṇi|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
rūpāṇi ca kāryāṇi ca rūpakāryāṇi| anekāni vicitrāṇi, rūpakāryāṇi teṣāṃ tāni yantrāṇi nānāprakārāṇi| tatra rūpaṃkaṅkamukhasvastikādyākāratvam| kāryaṃ-asthyādilagnaśalyaharaṇādik yataścaivaṃ yantrāṇāṃ nānāvidhatvam, atastāni buddhyā vikalpya kāryānurodhāt kalpayet| nanu, yantrāṇāṃ diṅmātre'pyanabhijñaḥ kathamiva kalpanāṃ kartuṃ pārayet? ityāha-saṃ-yāni yāni sthūlāni yathāsthūlam| "yathā sādṛśye" ityavyayībhāvaḥ| yathāsthūlayantrakaraṇena vyutpannamatiḥ śeṣāṇāmapi yantrāṇāmutpādane vikalpaṃ kartuṃ samartho bhavediti bhāvaḥ|10