Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 16
niśi svapne na madhyāhne mlāne noṣṇagabhastibhiḥ||16||
akṣirogāya doṣāḥ syurvardhitotpīḍitadgutāḥ||17||
prātaḥ sāyaṃ ca tacchhāntyai vyābhrerke'to'ñjayetsadā||17||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
añjanasya kāladvayamāha-niśīti| rātrau nidrayā varddhitā doṣā akṣirogāya syuḥ, ataḥ prātarañjaeyt| amdhyāhne pānānnābhyāmutpīḍitāḥ sūryaśmibhirdravīkṛtā akṣirogāya syuḥ, ataḥ sāyamañjayet|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
niśi-rātrau, añjanaṃ na prayojyam| tathā svapne-svapnakāle, añjanaṃ na prayojyam| tathā, madhyaṃdine'ñjanaṃ na prayojyam| na ca mlāne locane'ñjanaṃ prayojyam| kena (kābhiḥ) mlāne? uṣṇābhirdīdhitibhiḥ| yasmādeṣu kāleṣvañjanena prayuktena doṣā vṛddhiṃ nītāḥ, tathā'nyasthānagattvādutpīḍitāḥ, tathā drutāḥ-kālasyoṣṇatvādvilayaṃ gatāḥ, akṣirogāya syuḥ| tasmādeṣu kāleṣvañjanaṃ na prayojyam| prātarityādi| yataḥ pūrvokteṣu kāleṣu pūrvoktā doṣāḥ| tasmāt pūrvāhṇe'parāhṇe ca tacchhāntyai-tasyākṣirogasyopaśamāya, vitagābhre ravau sadaiva netre'ñjayet|