Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 9
ṛjūpaviṣṭastaccetā vivṛtāsyastriparyayam||9||
pidhāya cchidramekaikaṃ dhūmaṃ nāsikayā pibet||10||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
dhūmapānavidhimāha-ṛjūpaviṣṭa iti| triparyaṃ-triparivartam| vāmaṃ pidhāya dakṣiṇena pibet dakṣiṇaṃ pidhāya vāmena pibedityekaḥ parivartaḥ| saṅgrahe tu (sū.a.30)"prākṛtocchvāsaniḥśvāso netrāgraniviṣṭadṛṣṭiḥ|" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ṛju-spaṣṭaṃ, upaviṣṭaḥ-āsīnaḥ| tathā, taccetāḥ-dhūmapānagatacittaḥ| tathā, prasāritamukhaḥ| tathā, netragatadṛṣṭirityapi draṣṭavyam| kathaṃ pibet? triparyayam| ākṣepavisargāāpānaḥ, tribhirāpānaiḥ-paryayaḥ| tathā, chidramekaikaṃ pidhāya, prakṛtatvānnāsikāyā eva| tadevaṃvidhaḥ san nāsikayā pibet| ekaikamiti "ekaṃ bahuvrīhivat" iti dvitvasublopau| tenāyamarthaḥ,-ekaṃ nāsāpuṭaṃ pidhāyāpareṇa nāsāpuṭenākṛṣya dhūmaṃ pibet| aparaṃ nāsāpuṭaṃ pidhāya tadapareṇākṛṣya tathaiva pibedityarthaḥ|