Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
pañcasu srotasāṃ śuddhiḥ, klamanāśastriṣu kramāt||29||
dṛgbalaṃ pañcasu, tato dantadārḍhyaṃ marucchamaḥ||30||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
uktakālānāṃ phalamāha-pañcasviti| pañcasuniśāntādiṣu, srotaḥśuddhiḥ| triṣu-adhvaśramarotonteṣu, klamanāśaḥ| pañcasu-śirobhyañjanādiṣu, dṛgbalam| dantadhāvanānte dantadārḍhyam| hāsyānte vātopaśamaḥ|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tatra niśāharbhuktavāntāhaḥsvapnākhyeṣu pañcasu kāleṣu pratimarśe prayukte srotasāṃ śuddhirbhavati| kramātkrameṇaiva paṭhiteṣu| adhvaśramamaithunānāṃ trayāṇāmante pratimarśe datte sati klamasya nāśaḥ syāt| upalakṣaṇaṃ cedam| manaḥprasādaśirolāghave'pi bhavataḥ| evaṃ śirobhyañjanādiṣu pañcasvante pratimarśe yojite sati dṛṣṭerbalaṃ syāt| tataḥ-anantaraṃ, dantakāṣṭhahāsayorante yathāsaṅkhyena dvijadṛḍhatvaṃ pavanaśamaśca syāt|