Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 34
——————————————yoge tu bhojayet||50||
koṣṇena vāriṇā snātaṃ tanudhanvarasaudanam||51||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yoge tu-nirūhasya samyagyoge sati, sukhoṣṇajalasnātaṃ santaṃ bhojayet| kim? dhanvarasaudanam, dhanvarasojāṅgalarasaścaudanaṃ ca taddhanvarasaudanam| kimbhūtam? tanu-aghanam| nanu, "yūṣakṣīrarasaiḥ kramāt"
iti (ślo. 56) vakṣyati| tatkathamihedamupapadyate? brūmaḥ| vātavikāraśamanārtho hi nirūhaḥ prāyeṇeṣyate| tasmiṃśca rasakaudanameva pathyaṃ śreyaḥ| agre ca doṣāpekṣayā pathyaṃ viśeṣeṇopadekṣyate| ato nātra kiñcidanupapannam| nanu, doṣanirharaṇaṃ vamanavirekābhyāmivānena kriyate| tatra ca yathā peyādikramo yuktaḥ, tathehāpi yuktaḥ syāt| naivam| virekavamanābhyāṃ hi vahnisthānamācchādyate, tenāgnimāndyaṃ bhavati| nirūhastu nābherurdhvamagacchanneva doṣanirharaṇaṃ karoti, tena tatra nāgnimāndyāpattiḥ| tasmānnātra peyādikramaḥ| api ca, vātavikāraviṣayatvāccātra rasaudanaprāyameva pathyaṃ yuktam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
samyagyoge snānaṃ bhojanaṃ cāha-yoge tviti| tanunāacchena, dhanvarasena-jāṅgalarasena, miśramodanam|