Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 13
nirūhamātrā prathame prakuñco vatsare param||18||
prakuñcavṛddhiḥ pratyabdaṃ yāvatṣaṭprasṛtāstataḥ||18||
prasṛtaṃ varddhayedūrdhvaṃ dvādaśāṣṭādaśasya tu||19||
āsaptateridaṃ mānaṃ, daśaiva prasṛtāḥ param||19||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
nirūhouṣadhamātrāmāha-nirūhamātreti| prathame varśe palam| tata ādvādaśāt palavṛddhiḥ| tata ā'ṣṭādaśāt dvipalavṛddhiḥ| evamaṣṭādaśe varśe caturviṃśatipalāni syuḥ| tānyevāsatpatitamāt| tato viṃśatipalāni| saṅgrahe tu (sū. a. 28) "anye punardvādaśaprasṛtasyāpyaṣṭāvicchanti|" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
nirūhasya mātrā prathame varṣe kaṣāyasnehasahitasya prakuñcaḥ-palapramāṇam| ṣaṇmāsādau tvetadanusāreṇārdhapalādi kalpyam| varṣātparaṃ prakuñhcena vṛddhiḥ pratisaṃvatsaraṃ kāryā, yāvat ṣaṭprasṛtāḥ-dvādaśa palāni| tata ūrdhvaṃ prasṛtaṃ varddhayet| pratyabdamityanuvartate| tato dvādaśavarṣasyaivaṃ dvādaśa palāni| anantaraṃ trayodaśavarṣādiṣu prativarṣaṃ paladvayaṃ nirūhamātrāyā varddhayitavyaṃ krameṇaiva yāvatsaptadaśavarṣāṇi| aṣṭādaśavarṣasya tu dvādaśa prasṛtāḥcaturviṃśatipalāni| idaṃ-etat, mānaṃ-pramāṇaṃ, saptativarṣāṇi yāvat| paraṃ-saptaterūrdhvaṃ, daśaiva prasṛtā mānam, nādhikam|