Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 6
tayostu netraṃ hemādidhātudārvasthiveṇujam||9||
gopucchākāramacchidraṃ ślakṣṇarju gulikāmukham||10||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
nirūhānvāsanayantrasya lakṣaṇamāha-tayostviti| gopucchākāraṃgopucchavat kramakṛśaṃ vṛttaṃ ca| gulikāmukhaṃgulikāvadastrirahitaṃ mukhaṃ yaya| saṅgrahe tu (sū.
a. 28) maṇiśaṅkhaśṛṅgadantanalakhadirakadaraatiniśati ndukādidārusāramayamṛjvakarkaśam| " iti (ityadhikam)|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tayoḥ-nirūhānvāsanayornetraṃ bhavati| nīyate-prāpyate snehakalkādyapānamiti netram| netreti "dāmnīśasa" iti ṇeḥ ṣṭran'a'apratyayaḥ| kimbhūtaṃ netram? hemādīti| ādiśabdaḥ prakāre| tena rūpyarītikāyaḥkāṃsyatrapusīsādayo gṛhyante| hemādayaśca te dhātavaśceti karmadhārayaḥ| dāru-śiṃśipādikāṣṭham, asthi-gajādeḥ, veṇuḥ-vaṃśaḥ, eteṣāṃ dvandvaḥ| ebhyo jātaṃ tayoḥnirūhānvāsanayoḥ, netraṃ bhavati| kimbhūtam? gopucchākāram, gopuccha ivākāro yasya tat| tathā, acchidraṃnirvivaram| tathā, ślakṣṇaṃ-komalam| tathā, ṛju-avakram|10 gulikāsadṛśamatīkṣṇāgraṃ mukhaṃ yasya tadevam|