Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
————————————————-tena sādhayet||2||
gulmānāhakhuḍaplīhaśuddhātīsāraśūlinaḥ||2||
jīrṇajvarapratiśyāyaśukrānilamalagrahān||3||
vardhmāśmarīrajonāśān dāruṇāṃścānilāmayān||3||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tenetyanena nirūhaḥ parāmṛśyate| kathamiti cet? brūmaḥ| "anāsthāpyāstu" ityadhīte| tatra ke nirūhyā ityādhigate sati, anirūhyāḥ punarime iti vaktuṃ yujyate| api ca, "āsthāpyā eva cānvāsyāḥ" iti paṭhati| ke āsthāpyā iti nādhigamyeta yadīha nirūho na parāmṛśyeta| tasmāttenetyanena nirūhasya grahaṇaṃ nyāyyam| tenanirūheṇa, gulmādīṃstathā jīrṇajvarādīn kṛcchrān vātarogāścaṃ sādhayet-upakramet| gulmādīnāṃ śūlāntānāṃ dvandvenī kāryau| śukrādīnāṃ graheṇa sambandhaḥ| śukragraho-retovibandhaḥ| anilagraho-vāyorasañcāraḥ| malagraho-mūtraviśorvibandhaḥ| rajonāśaḥ-striyāḥ puṣpavināśaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
nirūhasya viśeṣato viṣayamāha-tena sādhayediti| teneti nirūhādiṣu triṣvapi prakṛteṣu pradhānatvānnirūhasya parāmarśaḥ,"āsthāpyā eva ca" ityanuvādācca| khuḍaṃvātaraktam| śuddhātīsāro-nirāmātīsāraḥ| rajonāśaḥ-strīṇāṃ piṣpanaśaḥ| saṅgrahe tu (sū. a. 28) - "hṛtyakukṣipārśvagrahaparvābhitāpapārśvayoniśūlāṅgasutpiśoṣakampāgouravātilādhavāntrakūjanaśarkarāśukrārtavastanyanāśarajaḥ kṣayonmādare todoṣakṛmilakoṣṭhaviṣamāgnisaśabdānalpogragandhotyānādayaḥ|"iti (ityādhikam)|