Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
athainaṃ vāmitaṃ bhūyaḥ snehasvedopapāditam||33||
śleṣmakāle gate jñātvā koṣṭhaṃ samyagvirecayet||33||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
virecanavidhimāha-athainamiti| snehasvedābhyāṃ punarapyupapāditaṃ śodhanayogyatāṃ nītaṃ, virecayet-virecanauṣadhaṃ dadyāt| saṅgrahe tu (sū. a. 27) - "na tvakṛtavamanamanyatrātikrūrakoṣṭhāt| akṛtavamanasya hi śleṣmaṇopahatamauṣadhamūrdhvaṃ pravartate| urasi vā ruddhamavatiṣṭhate| tato nālaṃ virecanāya| samyagviriktasyāpi cādhaḥsrarataḥ śleṣmā grahaṇīṃ chādayitvā gaurvavamāpādayati pravāhikāṃ vā| na tveṣa doṣo'tikrūrakoṣṭhasya vāyvātmakatvāt| śleṣmakāle'pyakṛtavamanokto doṣaḥ| śūlādhmānagauravāṇi vā kṛtvā kṣīṇe śleṣmaṇyaparāhṇe rātrau vā virecayet| tenānnāvṛtamapi tulyam| chardiṃ ca punastajjanayati| aviriktasya tu śleṣmakāle ca vamana yojyam, tathordhvaṃ sukhena nirharaṇāt|" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
enaṃ-naraṃ vāmitaṃ, bhūyaḥ-punarapi, snehasvedābhyāmupapāditamanantaraṃ samyagvirecayet| kadā? śleṣmaṇaḥ kālaḥ-satribhāgaḥ praharaḥ, tasmin gate sati| kiṃ kṛtvā? koṣṭhaṃ-mṛdumadhyakrūralakṣaṇaṃ, jñātvāavagamya|