Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 7
————————————na tu recyā navajvarī||10||
alpāgryadhogapittāsrakṣatapāyvatisāriṇaḥ||11||
saśalyāsthāpitakrūrakoṣṭhātisnigdhaśoṣiṇaḥ||11||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
turavadhāraṇe| navajvaro naiva recyaḥ| tasya hi virecanamapakvān doṣānanirharan vātakopāyaiva syāt| yakṣmādīnāṃ tvavasthāvaśānmṛduvirecyatvamanujñātameva| yathā ca paṭhiṣyati (hṛ. ci. a. 5|1)- "balino bahudoṣasya snigdhasvinnasya śodhanam| ūrdhvādho yakṣmiṇaḥ kuryātsasnehaṃ yanna karśanam||" iti [ yakṣmaṇaḥ ]| tathā (hṛ. ci. a. 9|4) - "api cādhmānagurutāśūlastaimityakāriṇi| prāṇadā prāṇadā doṣe vibaddhe sampravartinī||" ityādinā'tīsārasyāpi mṛduvirecanamanujñātam| naivaṃ navajvarasya svalpavirecyatvaṃ kadā'pi| alpāgnyādayaḥ śoṣyantā na virecyāḥ| tatrālpāgnirabalatvādbheṣajavegaṃ na sahate| adhogaraktapittātisāriṇoratipravṛttyā hanyāt| kṣatapāyoḥ prāṇoparodhakarīṃ rujāṃ janayet| saśalyasya kṣate vāyurāśrito jīvitaṃ hiṃsyāt| āsthāpitasya bheṣajavegāsahanādbaloparodhaḥ syāt| krūrakoṣṭhasyauṣadhoddhatā doṣā hyapravartamānā hṛdayaśūlaparvabhedānāhacchardimūrcchāklamān janayitvā prāṇān hanyuḥ| atisnigdhasyātiyogāya syāt| śoṣiṇaḥ kṣīṇadhātutayā malabalatvam, tadabhāvāddehavināśaḥ syāditi| §4211