Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 21
śvāsakāsapratiśyāyahidhmādhmānavibandhiṣu||25||
svarabhedānilavyādhiśleṣmāmastambhagaurave||25||
aṅgamardakaṭīpārśvapṛṣṭhakukṣihanugrahe||26||
mahatve muṣkayoḥ khalyāmāyāme vātakaṇṭake||26||
mūtrakṛcchrārbudagranthiśukraghātāḍhyamārute||27||
svedaṃ yathāyathaṃ kuryāttadauṣadhavibhāgataḥ||27||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
śvāsādīnāṃ vibandhāntānāṃ dvandvaḥ| śvāsādimatsu yathāsvaṃ svedaṃ kuryāt,-kvacittāpaṃ kvacidupanāhaṃ kvacidūṣmāṇaṃ kvaciddravamiti| katham? teṣvauṣadhāni tadauṣadhāni, teṣāṃ vibhāgo-yathāsvamupayogaḥ, tena,-tadauṣadhavibhāgena svedaṃ kuryāt| "khallī tīvrarujānvitā|" iti (hṛ. ni. a. 15|55) vātavyādhau vakṣyate, āyāmavātakaṇṭakau ca| āḍhyamārutaḥ-ūrustambhaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
svedasādhyān rogānāha-śvāsakāsetyādi| muṣkayormahattvevṛddhiroge| khalyāṃ-hastapādāvamoṭane| āyāme-bāhyāyāmādau| saṅgrahe tu (sū. a. 26) - "svarabhedānilavyādhipakṣāghātāpatānake| vepathuśvayathusvāpastambhajṛmbhāmagaurave|| karṇamanyāśiraḥkoṣṭhajaṅghāpādorurukṣu ca|" iti| svinnasya kṛtyamuktaṃ saṅgrahe (sū. a. 26) -"svinno'nnaṃ pathyamaśnīyāddoṣarogānurodhataḥ| tadahaḥ svinnasarvāṅgo vyāyāmaṃ sutarāṃ tyajet||" iti|