Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 21
bṛṃhaṇo rasamadyādyaiḥ sabhakto'lpaḥ———————-||20||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
bṛṃhaṇaḥ sneho rasamadyādyaiḥ saha śasyate| " rasa ityaviśeṣoktau jñeyo māṃsabhavo rasaḥ|" iti tantrāntaroktyā rasaśabdena māṃsaraso'tra boddhavyaḥ| ādyaśabdena kṣīrakhaṇḍāderdravarūpasya grahaṇam| tathā, saha bhaktena-odanādinā vartate iti sabhaktaśca śasyate| eṣa ca sneho'lpo-hrasīyasīto'pi mātrāto'lpaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
bṛṃhaṇasya kālaṃ mātrāṃ cāha-bṛṃhaṇa iti| rasamadyādyairyathāruci yathāsātmyaṃ miśritaḥ eṣa vicāraṇākhyaḥ| sabhakto-bhojanasyādau madhye'nte vā pītaḥ| alpaḥ-alpamātraḥ|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sa ca-sneho, bālādiṣu hitaḥ| bālādīnāmitaretaradvandvaḥ| pipāsārtāḥ-tṛṭpīḍitāḥ| snehādviṣo-ye svabhāvenaiva snehaṃ dviṣanti| strīsnehayornityaśabdena sambandhaḥ, strīnityeṣu snehanityeṣu cetyarthaḥ| kāle coṣṇe-grīṣmādau, kṛśeṣu ca nareṣu hitaḥ|