Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 20
sarvadehapravisṛtān sāmān doṣān na nirharet||28||
līnān dhātuṣvanutkliṣṭān phalādāmādrasāniva||28||
āśrayasya hi nāśāya te syurdurnirharatvataḥ||29||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sāmān-doṣān-vātādīn, sarvasmin dehe pravisṛtān-vyāptāśeṣakāyān, dhātuṣu-rasādyeṣu, līnān-śliṣṭān, anutkliṣṭān-svasthānādacalitān, na nirharet-vamanādibhirna śodhayet| kutaḥ? durnirharatvataḥduḥkhena nirhartuṃ śakyatvāt| te hi nirhriyamāṇā āśrayasyaśarīrākhyasya, nāśāya syuḥ| yāvattu sarvadehapravisṛtā na syuḥ| yathā bhuktānantaraṃ jvarotpattau navātisāre ca tadā vamanena harītakyā ca yathāyogaṃ nirhāro'nujñāta eva granthakṛtā| atra dṛṣṭāntamāhaphalādityādi| āmāt-apakvāt, phalāt-āmrādeḥ, raso nirhriyamāṇo durnirharatvāt āśrayasya-phalasya, yathā nāśāya bhavati, evaṃ doṣā api|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
sāmeṣu doṣeṣvavasthāviśeṣeṇa śodhanaṃ niṣedhati-sarvadehapravisṛtāni vyāptadehān dhātulīnān anutkliṣṭān sāmān na śodhayet| te hi durnirharatvādāśrayasya nāśāya syuḥ|