Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 49
yathānidānaṃ doṣotthaḥ karmajo hetubhirvinā||58||
mahārambho'lpake hetāvātaṅko doṣakarmajaḥ||58||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yathānidānaṃ doṣottha iti| yadyasya doṣasya vātāderlaghurūkṣādi nidānaṃ, tena kupitāddoṣāt ya utthito vyādhiḥ sa doṣottho jñeyaḥ| yo dṛṣṭāpacāraja ukta ityarthaḥ| hetubhiḥ-vātādinidānairlaghurūkṣādibhirvinā yo bhavati sa karmajaḥ| yastvalpe nidāne sevite mahārambhaḥ syāt, 5 sa doṣakarmajo rogo jñeyaḥ| mahānārambho yasya saḥ, pūrvarūparūpairbalavadbhiryukta ityarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
trayāṇāṃ lakṣaṇamāha-yathānidānamiti| yathānidānaṃsvahetvanatikrameṇa, doṣottho-ddaṣṭajaḥ| hetubhirvinā jātaḥ karmajaḥ-addaṣṭajaḥ, pūrvāparādhajaḥ| alpe hetau mahārambhaḥ-tīvrasaṃrambho, doṣakarmajaḥ| doṣakṣobhapūrvakatvāt ddaṣṭajasya doṣajatvam| tadviparītatvādaddaṣṭajasya karmajatvam| vakṣyati hi (hṛ. sū. a. 1/170) - "te jvarāḥ kevalāḥ pūrvaṃ vyāpyante'nantaraṃ malaiḥ|"iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
vipakṣaśīlanāt-hetuviparītaśīlanāt| pūrvo-doṣatthaḥ| karmasaṅkṣayātbhogena prāyaścittena vā pāpakṣayāt| vipakṣaśīlanādyupaśayākhyaṃ lakṣaṇam|