Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
pakvāśayakaṭīsakthiśrotrāsthisparśanendriyam||1||
sthānaṃ vātasya, tatrāpi pakvādhānaṃ viśeṣataḥ||1||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pakvāśayādi vātasya sthānam| tatrāpi ṣaḍvidhe sthāne viśeṣeṇa pakvādhānaṃ syāt| annaṃ pakvamādhīyatesthāpyate'sminniti pakvādhānaṃ,-pakvāśayaḥ| ata eva vāte bastirupakramaḥ pradhāna uktaḥ, mūlāpakarṣaṇāt| sakalaśarīravyāpitve'pyeṣāmidaṃ viśeṣeṇoktam| tathā ca prāgadhyagīṣṭa (hṛ. sū. a. 1|7) - "te vyāpino'pi hṛnnābhyoḥ" iti| vicitragatitvāccaiṣāṃ vakṣyamāṇaprāṇādibhedena pṛthak sthānakarmanirdeśaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
tatrādau sthānato bhedaḥ| sthānaṃ dvidhā,-sāmānyaṃ viśiṣṭaṃ ca| tatrādau sāmānyam| tatra vāyoḥ sthānamāhapakvāśayeti| pakvāśayo-nābheradhaḥ pakvānnasthānam| kaṭī-śroṇiḥ| sakthi-vaṅkṣaṇādyaṅguṣṭhāntam| śrotraṃkarṇaḥ| sparśanendriyaṃ-tvak| tatra-teṣu sthāneṣu madhye, pakvādhānaṃ-pakvāśayo, viśeṣataḥ sthānam|