Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 4
prīṇanaṃ jīvanaṃ lepaḥ sneho dhāraṇapūraṇe||4||
garbhotpādaśca dhātūnāṃ śreṣṭhaṃ karma kramātsmṛtam||4||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
prīṇanādīni karmāṇi rasādīnāṃ kramāt-krameṇa śreṣṭhāni smṛtāni, munibhiriti śeṣaḥ| saṅgrahoktāni madhyamānyaparāṇi karmāṇyeṣāṃ santyeva| yathā,-rasasya tuṣṭiraktapuṣṭyādikaṃ karma, raktasya ca varṇaprasādo māṃsapoṣaṇam, māṃsasya balaṃ medaḥpuṣṭī ca medasaḥ svedadārḍhyāsthipuṣṭayaśca, asthno majjapoṣaṇam, majjño balamasthipūraṇaṃ śukrapuṣṭiśca, śukrasya harṣo balaṃ ca, etairdhātavo dehamanugṛhṇantītyarthaḥ| prīṇanaṃ-āpyāyanam| raso hi samyagabhyavaharataḥ srotāṃsi praviśyendriyaprasādamabhinirvartayan manasaḥ prītimādadhāti| jīvanaṃ-ojovṛddhikaram, raktakarma| lepaḥ-upadeho, māṃsasya karma| tadupaliptānyasthīni ceṣṭāṃ kṣamante| sneho-netrādiṣu snigdhatā, medasaḥ karma| dhāraṇaṃ-ūrdhvadhāraṇam, asthikarma| pūraṇaṃ-snehenāsthnām, majjñaḥ karma| śukrasya garbhotpattiḥ, śreṣṭhaṃ karmeti yojyam|