Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 32
kilāṭadadhikūcīkākṣāraśuktāmamūlakam||40||
kṛśaśuṣkavarāhāvigomatsyamahiṣāmiṣam||40||
māṣaniṣpāvaśālūkabisapiṣṭavirūḍhakam||41||
śuṣkaśākāni yavakān phāṇitaṃ ca na śīlayet||41||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tathā, kilāṭādīnna śīlayet-nābhyaset, na kādācitko'bhyavahāra eṣāṃ niṣidhyate| muninā tu (ca. sū. a. 5|7)- "nābhyasedgauravāt" iti yathā heturupanyastaḥ, tatheha noktaḥ, ayuktatvāt| tathā hi-eṣāmanabhyavahāre yadi gurutvameva hetuḥ syāt| tato guḍayavādīnāmapi bahutarāṇāṃ dravyāṇāṃ śīlanamayuktaṃ syāt| tasmādeṣāmaśīlane'nyadapi kāraṇaṃ cintyam, na tu gurutvamātrameva| yathā-kilāṭakūcikayordoṣalatvaṃ, dadhnastu jvarādikartṛtvaṃ tathā srotolepaḥ, srotolepatvāccānekarogahetutvam, kṣārasya puṃstvahānikṛttvam, śuktasya dṛṣṭihantṛtvādi| tasmādeṣāmapathyatvācchīlananiṣedho bodhyaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
sātmyatvādiprasaktaṃ kilāṭādyabhyāsamapavadatikilāṭeti| āmamiti mūlakasya viśeṣaṇam, kṛśādīnyāmiṣasya| na śīlayet-na nityaṃ bhajet| yadā tatsevanaṃ vinā sthātumaśaktiḥ, yadā vā tatsādhyarogotpattiḥ, tadā bhajedityarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
sātmyādīnyudāharati-śīlayedeti| jāṅgalaṃhariṇādimāṃsam| pathyā-harītakī| mṛdvīkā-drākṣā|