Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 51
śīlayenmandanidrastu kṣīramadyarasān dadhi||66||
abhyaṅgodvartanasnānamūrdhakarṇākṣitarpaṇam||66||
kāntābāhulatāśleṣo nirvṛtiḥ kṛtakṛtyatā||67||
mano'nukūlā viṣayāḥ kāmaṃ nidrāsukhapradāḥ||67||
brahmacaryaratergrāmyasukhaniḥspṛhacetasaḥ||68||
nidrā santoṣatṛptasya svaṃ kāle nātivartate||68||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yo mandanidraḥ sa kṣīrādīn śīlayet| kāntābāhulatāśleṣādayo nidrāsukhahetavaḥ| kāntābāhulatāśleṣagrahaṇamāśleṣamātrameva nidrāsukhahetuḥ, na tu grāmyadharmaseveti darśanārtham| ata evānantaramāha-"brahmacaryaraternidrā svaṃ kālaṃ nātivartate|"iti| brahmacaryaratasyāpyanurāgato maithunābhilāṣo nidrāṃ nāśayedityāha-grāmyasukhe niḥspṛhaṃ ceto yasya sa tasya| tathā, santoṣatṛptasya|