Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 39
atyantasannidhānānāṃ doṣāṇāṃ dūṣaṇātmanām||51||
ahitairdūṣaṇaṃ bhūyo na vidvān kartumarhati||51||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
doṣāṇāmahitaiḥ-āhārādibhiḥ dūṣaṇaṃ kartuṃ vidvānpaṇḍito, nārhati-na yujyate| kimbhūtānām? atyantaṃatiśayena, sannidhānaṃ-nikaṭatvaṃ, yeṣāṃ doṣāṇāṃ ta evaṃ teṣām| tathā, dūṣaṇātmanāṃ-dūṣaṇasvabhāvānām|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
apathyasya sātmyīkaraṇaṃ niṣedhati-atyanteti| yadyapi sātmyībhūtamapathyaṃ doṣānna dūṣayati, tathāpi yāvatā kālena tatsātmyībhavati tāvantaṃ kālaṃ dūṣayatyeva| dūṣaṇaṃ ca doṣāṇāmalpamapi vidvān-ātmahitajñaḥ pumān, ahitaiḥ-viruddhaiḥ kāraṇabhutaiḥ, kartu nārhati| katham? bhūyaḥ-punaḥ, te hi doṣāḥ prāgeva dūṣaṇātmāno-dūṣakatvasvabhāvā atyantasannidhānaśca,dūṣyasya-śarīrasyātyantaṃ sannihitāḥ| tasmāccharīraṃ rakṣatā viruddhaṃ na sātmyīkartavyam|