Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 13
sarvagandhaiḥ samāyojya pacetpakve ca nikṣipet||
somarājīṃ sunandākhyāṃ saralāṃ gandhanākulīm| cāraṭīṃ trāyamāṇāṃ ca prokṣayettena tāṃ bhuvam|| sunandākhyā-gorocanā|
cāraṭī-padmacāriṇī| saviṣaṃ virasaṃ toyaṃ koviṣṇaṃ rājibhiścitam|
phenilaṃ guru vicchinnaṃ khagairanabhinanditam||
mṛtākulitamatsyaṃ ca sparśāttacchophakaṇḍumat| odanaḥ sādhitastena bhuktamātro vidahyāe|| vidagdhaḥ pacyate kṛcchrātpavko mūrcchājvarapradaḥ|
darśayetsarvato nīlapītakarburalohitam|| tatra śigrvādimagadaṃ bhūmidoṣoditaṃ pibet|
ajaśṛṅgīṃ viśālākhyāṃ viṣaghnīmuttamāraṇīm|| phaṇijjakaṃ prativiṣāṃ dagdhvā tadbhasma gālayet| bahuśo gālitaṃ tacca pācayettatra ca kṣipet|| kalkayetvā pratīvāpaṃ saralāṃ rajanīdvayam|
elāmudīcyaṃ mañjiṣṭhāṃ sunandāṃ bākucīmapi|| pātyante bindavastasmādyatra tannirviṣībhavet||
pāṭalāpāribhadrāśvakarṇasyāmāka śigrukān|| kalaśāntargatān dgdhvā prakṣipetsaviṣe'mbhasi| śīte gharmo himaścoṣṇe māruto viṣasaṃyutaḥ||
bhramamūrcchādikārī ca śigrvādistatra ceṣyate| devadārunatānantāmadhukāñjanagairikam||
vajrakandaṃ latāṃ rodhraṃ vikiret ślakṣṇacūrṇitam| vṛkṣāgreṣu patākāsu dūṣyeṣu sumahatsu ca||
sarvataścūrṇasamparkānnirviṣo jāyate'nilaḥ|
vikṛtā bhavati cchāyā pādape viṣadūṣite|| nirgandhamatigandhaṃ vā tatpuṣpaṃ hṛcchirorujam| kuryāt, phalapalāśādi kaṇḍūākātisārakṛt||
bhūmi muddiśya yatproktaṃ tatsarvaṃ tatra śasyate|
na ca kanyāmaviditāṃ saṃspṛśedaparīRevision:kṣitām63c b84 || vividhān kurvateCompiled: March 13, 2018
yogān kuśalāḥ khalu mānavāḥ| ājanmaviṣasaṃyogātkanyā viṣamayī kṛtā|| sparśocchvāsādibhirhanti
1.7.38 Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā
pūrvoktaṃ tryūṣaṇādiṃ ca snānīye'mbhasi yojayet|
kvātho'thavā'rkakusumaśvetāpāmārgasarṣapaiḥ|| sadadhyājyaḥ kṛto yuktaiḥ kāmātānākulīyakaiḥ| kalko vā candanakṣīripalāśadrumavalkalaiḥ|| mūrvailavālusurasānākulītandulīyakaiḥ|
kvāthaḥ sarvodakāryeṣu kākamācīyutairhitaḥ||
rocanāpatranepālīkuṅkumaistilakaṃ vahan|
viṣairna bādhyate syāñca nārīnaranṛpapriyaḥ||
cūrṇairhadrāmañjiṣṭhākiṇihīkaṇanimbajaiḥ||
digdhaṃ nirviṣatāmeti gātramityāha gautamaḥ||
nasyapānāsānālepairyuñjyātsañjīvanādikān|
agadān viṣajagdhasya tīkṣṇāni damanāni ca|| agadān-viṣatantroktān|
pippalīmadhukakṣaudraśarkarekṣurasaiḥ saha|
virecanaṃ śirāmokṣaṃ praptaṃ visrāvaṇaṃ yadi|| hradayāvaraṇaṃ kāryaṃ prāgevāmitramadhyagaḥ|
pibeddhṛtamajeyākhyamamṛtaṃ vā'pyabhuktavān||
ajeyāmṛte-viṣatantrokte| sarpiḥ kṣaudraṃ dadhi kṣīramantataḥ śītalaṃ jalam||
antataḥ-ante sarvābhāve, ata eva pūrveṣu pūrvābhāve paramita labhyate|
sitāmadhukapālindīkalkavanmāṃsamiṣyate||
godhāhariṇababhrūṇāṃ sakaṇāśuṇṭhi pārṣattam|
sanāgaraṃ sātiviṣaṃ śikhinaḥ sasitophalam|| suśītāḥ saghṛtāścaiṣāṃ yathāsvaṃ kalpitā rasāḥ| ithyaṃ viṣagarādibhyo rakṣedvaidyo nareśvaram| syāttaduccheda ucchedaḥ prajānāṃ sarvakarmaṇām||
ājñādhairyakṣamātyāgā mānuṣatve'pyamānuṣāḥ|
yadrājñaḥ karmabhistasmādārādhyo'sāvatīndriyaiḥ|| yatra sākṣānnṛpastatra nijñātaḥ praviśedbhiṣak| na sammato'pyanucitaṃ yānasthānāsanaRevision:ṃ bha63c b84 jet|| ucitaṃ puratoCompiled: March 13, 2018
rājñastiṣṭhedvākyaṃ ca nākṣipet| ahīnakālaṃ rājārthaṃ, svārthaṃ priyahitaiḥ saha|| deśe kāle parārthaṃ ca