Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 141
vātapittāsrakṛdbālaṃ, baddhāsthi kaphapittakṛt||128||
gurvāmraṃ vātajitpakvaṃ svādvamlaṃ kaphaśukrakṛt||129||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vātetyādi| āmramiti vakṣyamāṇena sambandhaḥ| āmraṃcūtākhyaṃ, bālaṃ sadvātapittāsrakṛt| baddhāsthi-sañjātāsthi, kaphapittakṛt| pakvamāmraṃ guru vātajit madhurāmlaṃ kaphaśukrakṛcca| saṅgrahe (sū.a.7) sahakārarasasyāpi guṇā uktāḥ| yathā-"sahakāraraso hṛdyaḥ surabhiḥ snigdharocanaḥ|" iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
athāmram| tatra bālāmraguṇānāha-vātapittāsreti| saṅgrahe tu (sū. a. 7)-"bālaṃ kaṣāyakaṭvamlaṃ rūkṣaṃ vātāsrapittakṛt|" iti| baddhāsthiguṇānāha-baddhāsthīti| baddhāsthisaṃhatāvayavāsthi, madhyāvasthamityarthaḥ| saṅgrahe tu (sū.a.7)-"sampūrṇamāmramamlaṃ ca raktapittakaphapradam|" iti| pakvaguṇānāha-gurvāmramiti| saṅgrahetu (sū.a.7)-"svādu sāmlaṃ guru snigdhaṃ mārugghnamapittalam| hṛdyaṃ paryāgataṃ śleṣmamāṃsaśukrabalapradam|| sahakāraso hṛdyaḥ surabhiḥ snigdha roca naḥ| [*dīpanaḥ pittavātaghnaḥśukraśoṇitaśuddhikṛt|| ]" iti| "tvaṅmūlapallavaṃ grāhi kaṣāyaṃ pittanāśanam|" iti (dhanvantarīyanighaṇṭau vargaḥ 5/7)|