Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 110
varṣābhvau kālaśākaṃ ca sakṣāraṃ kaṭutiktakam||97||
dīpanaṃ bhedanaṃ hanti garaśophakaphānilān||98||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
varṣābhvau-punarnave, tathā kālaśākaṃ, kiñcitkṣāraṃ rase ca kaṭutiktaṃ vahnidīpanaṃ bhedanaṃ garādīṃśca harati| kaṭhillo'pi varṣābhūḥ sa ca prāguktaguṇaḥ| tathā ca nighaṇṭuḥ (dhanvantarīyaḥ vargaḥ 1|274)-"punarnavā viśākhaśca kaṭhillaḥ śaśivāṭikā| vṛścīraḥ kṣudravarṣābhūrdīrghapatraḥ kaṭhillakaḥ|| punarnavo'paraḥ krūraḥ sadyo maṇḍalapatrakaḥ| śvetamūlo varṣaketurmahāvarṣābhurucyate||" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
varṣābhūdvayasya kālaśākasya ca guṇānāha-varṣābhvāviti| varṣābhvau-hṛsvamahatyau raktaśvetapunarnave| kālaśākaṃkālikāśākam| anilaghnatvaṃ tu kālaśākaṃ vinā, tasya vātalatvāt| yadāha khāraṇādiḥ-"kālaśākaṃ sakārañjaṃ kaṭukaṃ vātakopanam| dīpanīyaṃ praśastaṃ ca viṣaśophodarārśasām||" iti| carako'pi (sū. a. 27/88)- "laghūṣṇaṃ vātalaṃ rūkṣaṃ kālākhyaṃ śākamucyate|"iti| ata eva mādhavakāro varṣābhūbhyāṃ pṛthagāha-"kālaśākaṃ garaśleṣmaśophaghnaṃ dīpanaṃ laghu|" iti, "varṣāmbvau kaphavātaghnau hitau śophodarārśasām|" iti ca|