Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 73
tadvadvarāhaḥ śramahā ruciśukrabalapradaḥ||66||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
varāhaḥ-sūkaraḥ, tadvat-mahiṣaguṇo, jñeya ityarthaḥ| tathā, śramahā rucyādipradaśca|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
varāhaguṇānāha-tadvadvarāha iti| tadvat-mahiṣavat| nanu, "svedanaṃ bṛṃhaṇaṃ vṛṣyaṃ tarpaṇaṃ śītalaṃ guru| śramānilaharaṃ snigdhaṃ vārāhaṃ balavardhanam||" iti suśrutena (sū.46/102) śītatvamuktam, iha tu tadvadvacanāduṣṇatvamiti virodhaḥ| na cātideśikamuṣṇatvamaupadeśikena śītatvena bādhyata iti vācyam, "svādvamlapākaṃ snigdhoṣṇaṃ vātaghnaṃ bṛṃhaṇaṃ guru| svedanaṃ tarpaṇaṃ hṛdyaṃ balyaṃ śaukaramāmiṣam||" iti khāraṇādivacanāduṣṇatvasyāpyaupadeśikatvāt| maivam| uṣṇatvasya sparśaviṣayatvāt| sparśoṣṇaṃ śītaviryamapyuṣṇodakādi svedanaṃ dṛṣṭam| na tūṣṇavīryamapi sparśaśītaṃ kāñjikādi himaṃ ca svedanam| ato yuktaiveyaṃ viṣayavyavasthā|