Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 38
śramakṣuttṛṭklamaharaṃ pānakaṃ prīṇanaṃ guru||35||
viṣṭambhi mūtralaṃ hṛdyaṃ yathādravyaguṇaṃ ca tat||36||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pānakaṃ śramādiharaṃ prīṇanādiguṇayuktam| prīṇanaṃmanaḥ prītikaram| yathādravyaguṇaṃ ca-svasvadravyaguṇena ca yuktam| parpaṭādīnāṃ lāghavādiha guṇā noktāḥ| yathā (saṅgrahe sū. a. 7)-"parpaṭā laghavo rucyā laghīyān kṣāraparpaṭaḥ| hṛdyā vṛṣyā rucikarā guravo rāgakhāṇḍavāḥ|| prīṇanā bhramatṛṭchardimadamūrcchāśramacchhidaḥ|"iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
pānakaguṇānāha-śramakṣuttṛḍiti| guḍāmlikādisaṃskṛtamudakādi dravaṃ-pānakam| yathādravyaguṇaṃ-yairdravyaiḥ kriyate tadguṇānanuvartate| etena suśrutādibhiruktānāṃ drākṣādipānakānāṃ guṇā uktāḥ|