Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
snigdhomā svādutiktoṣṇā kaphapittakarī guruḥ||24||
dṛkśukrahṛtkaṭuḥ pāke, tadvadbījaṃ kusumbhajam||24||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
umā-atasī, snigdhā svādvādiguṇayuktoṣṇavīryā ca| sā śleṣmapittayoḥ kartrī ca| tathā, dṛṣṭiṃ śukraṃ ca harati| kaṭupākā ca| tayā-umayā tulyaṃ vartate-tadvat, umāsamānaguṇaṃ kusumbhījamityarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atasīguṇānāha-snigdhometi| umā-atasī| nanu, "snigdhoṣṇā kaphavātaghnī satiktā madhurā'tasī|" iti khāraṇādinā śleṣmaghnatvamuktam, iha tu śleṣmalatvamiti virodhaḥ| maivam| viṣayabhedāt| śleṣmaghnatvaṃ vātasaṃsṛṣṭaviṣayam| śleṣmalatvaṃ pittasaṃsṛṣṭaviṣayam| ata eva suśrutena kaphaghnatvaṃ noktam (sū. a. 46/49)"uṣṇā'tasī svādurasā'nilaghnī pittolbaṇā syātkaṭukā vipāke|" iti| kusumbhavījaguṇānāha-tadvaditi| tadvatumāvat| tatpunaḥ kaphaghnam| "kaṭurvipāke kaṭukaḥ kaphaghno vidāhibhāvādahitaḥ kusumbhaḥ|" iti suśrutopadeśāt (sū.a. 46/48)| atideśādupadeśo hi balavān|