Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 44
vṛṣyāḥ kṣīṇakṣatahitā raktapittānilāpahāḥ||49||
matsyaṇḍikākhaṇḍasitāḥ krameṇa guṇavattamāḥ||49||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
matsyaṇḍikādayastrayo vṛṣyāḥ| tathā, kṣīṇakṣatahitā raktapittānilāpahāśca| tathā, krameṇa guṇavattamāḥ-dhautaguḍādapi matsyaṇḍikā guṇakārī nirmalataratvāt, tato'pi khaṇḍo guṇavattaraḥ, khaṇḍādapi śarkarā guṇavattamā nirmalatamatvāt, guṇavattameti guṇavatīśabdasya tamappratyaye puṃvadbhāvo'tra pakṣe ca vaktavya iti puṃvadbhāvaḥ| §1014
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
matsyaṇḍyādīnāṃ guṇānāha-vṛṣyā iti| kṣatakṣīṇayorhitāḥ| krameṇeti matsyaṇḍikāyāḥ khaṇḍo guṇavān, khaṇḍātsitā| uktaṃ ca suśrutena (sū. a. 45/163)-"yathā yathaiṣāṃ vaimalyaṃ madhuratvaṃ tathā tathā| snehagauravaśaityāni saratvaṃ ca tathā tathā||" iti|