Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 22
mānuṣaṃ vātapittāsṛgabhighātākṣirogajit||26||
tarpaṇāścotanairnasyaiḥ————————||26||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
mānuṣīṇāṃ kṣīraṃ vātapittāsṛgabhighātākṣirogajidbhavati vātaśca pittaṃ cāsṛk cābhighātaśceti dvandvaḥ, tairakṣirogaḥ, taṃ jayati yattadevam| kena prayogeṇa? ityāha-tarpaṇāścotanairnasyaiḥ| na tvabhyavahārādinā| tarpaṇādīni-sve sve'dhyāye vakṣyamāṇāni|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
straiṇaguṇānāha-mānuṣamiti| tarpaṇaṃ-netrapūraṇam, āścotanaṃnetrasecanam, tābhyāmakṣirogān jayati| masyena śirogatāṃśca vātādīn| uktaṃ hi carakeṇa (sū. a. 27/220)- "jīvanaṃ bṛṃhaṇaṃ sātmyaṃ snehanaṃ mānuṣaṃ payaḥ| nāvanaṃ raktapittasya tarpaṇaṃ cākṣirogiṇām||" iti|5