Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]

273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226

The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).

nityaṃ hitāhāravihārasevī samīkṣyakārī viṣayeṣvasaktaḥ||36||
dātā samaḥ satyaparaḥ kṣamāvā-nāptopasevī ca bhavatyarogaḥ||36||
iti śrīvaidyapatisiṃhaguptasūnuśrīmadvāgbhaṭaviracitāyāmaṣṭāṅgahṛdayasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne rogānu-tpādanīyo nāma caturtho'dhyāyaḥ||4||

Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā

nityaṃ-sadaiva, hitāhāravihārau sevate tacśīlo yaḥ sa evambhūto naraḥ| tathā, samīkṣyakārī-vimṛśyavidhāyī, idaṃ kṛtvedaṃ sampadyate, evaṃ ca kṛtvaitatsampadyate, evaṃ buddhvā śubhaṃ karotyaśubhaṃ varjayati| tathā, viṣayeṣu-śabdādiṣu, asaktaḥ-alolupaḥ| tathā, dātā-tyāgavān| tathā, samaḥ-sarveṣu bhūteṣu samacittaḥ| tathā, satyaparaḥ-abitathavāk| tathā, kṣamāvān-yaḥ śakto'pi kṛtāparādhaṃ daṇḍenānurūpeṇa na yojayati| tathā, āptānupasevate tacśīlo yaḥ sa āptopasevī cārogo bhavati| na kevalaṃ prāktanavidhyanuṣṭhānenārogaḥ sampadyate, yāvadāptopasevī ceti caśabdārthaḥ| "yeṣāṃ trikālamamalaṃ jñānamavyāhataṃ sadā| āptāḥ śiṣṭā vibuddhāste teṣāṃ vākyamasaṃśayam||" iti (carake sū. a. 11/98) āptalakṣaṇamiti| upajātivṛtte| iti śrīmṛgāṅkadattaputraśrīmadaruṇadattaviracitāyāmaṣṭāṅga-hṛdayaṭīkāyāṃ sarvāṅgasundarākhyāyāṃ sūtrasthāne caturtho'dhyāyaḥ samāptaḥ|| 4||

Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana

dinacaryāyā arthahetuviṣayatvaṃ darśayati-nityamiti| viṣayeṣvasaktaḥ pumānarogo bhavati-asātmyendriyārthasaṃyogajān rogānna prāpnoti, yo hi nityaṃ hitāvevāhāravihārau sevate, samīkṣya kāryaṃ karoti, pātrebhyo dadāti, sarveṣu sāmyena vartate, satyaṃ bhāṣate, krodhahetāvapi na krudhyati, āptāṃśca gurvādīnupasevata iti| uktaṃ ca dinacaryāyām (hṛ. sū. a. 2/29)- "na pīḍayedindriyāṇī na caitānyatilālayet" ityādi| saṅgrahe tu (sū.a. 5)"artheṣvalabhyeṣvakṛtaprayatnaṃ kṛtādaraṃ nityamupāyavatsu| jitendriyaṃ nānupatanti rogāstatkālayuktaṃ 10

yadi nāsti davam|| kālo'nukūlo viṣayā manojñā dharmyāḥ kriyāḥ karma sukhānubandhi| sattvaṃ vidheyaṃ viśadā ca buddhirbhavanti dhīrasya sadā sukhāya||" iti|

iti hemādriṭīkāyāmāyurvedarasāyane| rogānutpādanādhyāyaḥ sāmastyena nirūpitaḥ|| 4||

Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: