Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 27
dhārayettu sadā vegān hitaiṣī pretya ceha ca||24||
lobherṣyādveṣamātsaryarāgādīnāṃ jitendriyaḥ||24||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tuśabdo'vadhāraṇe| sadā-sarvakālam, lobherṣyādīnāṃ vegān dhārayedeva| hitaiṣī-yaḥ puruṣaḥ svahitamicchan| kva? pretya ceha ca,-paraloke tathehaloke ca| kimbhūtaḥ san? jitāni-dāntāni, indriyāṇi-manaḥṣaṣṭhāni cakṣurādīni, viṣayāṇāmanabhilāṣukatayā yena, sa jitendriyaḥ| jitendriyaśabdena lobhādivegavidhāraṇe upāyaṃ darśayati| jitendriya evaitān dhārayituṃ śakto nānya ityarthaḥ| lobhaḥ-gṛhatṛṣṇetyādiḥ| īrṣyā-asūyā| dveṣo-vairam| mātsaryaṃ-paraguṇāsahiṣṇutvam| rāgaḥprītiḥ| ādiśabdenābhidhyādiparigrahaḥ| pretyeha ceti kartavye dviścakārakaraṇaṃ lobhādīnāṃ vegavidhāraṇena pretya tathā'smin loke tulyakakṣatvajñāpanārtham| anyathā pretyetyasya pūrvanirdeśādbhūyasaiṣāṃ lobhādīnāṃ vidhāraṇaṃ pretya hitam, na tatheha loke| paścānnirdiṣṭatvāt|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
lobhādivegadhāraṇaṃ vidhatte-dhārayetviti| pretya-paraloke| iha-ihaloke| lobho-lolupatvam| īrṣyāparotkarṣāsahanam| dveṣaḥ-parāpakārecchā| mātsaryaṃ-krodhaḥ| rāgo-viṣayāsaktiḥ| ādiśabdācchokādayaḥ| jitendriyaḥ san-indriyajayavān dhārayet, na tu bhayādinā| bhayādidhṛtānāṃ rogahetutvāt| iti vegodīraṇadhāraṇaprakaraṇam|