Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 25
rogāḥ sarve'pi jāyante vegodīraṇadhāraṇaiḥ||22||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sarve'pi rogā jāyante na kevalaṃ pūrvoktā eva| vegānāṃpurīṣādisambandhināṃ, yānyudīraṇāni-anāgatānāṃ pravartanāni, taiḥ| tathā, teṣāmevāgatānāṃ yāni vidhāraṇānianutsargalakṣaṇāni, taiḥ| atreyaṃ yuktiḥ-vegodīraṇadhāraṇaṃ nāma vāyoḥ karma, tasya kriyāvattvāt| tena ca vegodīraṇadhāraṇalakṣaṇena svakarmaṇā sa eva vāyuḥ kopyate| sa kupitaḥ sarvāneva vikārān janayati| tathā coktam (hṛ. sū.
a. 19/85)- "śākhāgatāḥ koṣṭhagatāśca rogā marmordhvasarvāvayavāṅgajāśca| ye santi teṣāṃ na tu kaścidanyo vāyoḥ paraṃ janmani heturasti|| viṭśleṣmapittādimaloccayānāṃ vikṣepasaṃhārakaraḥ sa yasmāt" iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
vegadhāraṇavatsarvarogahetutvakathanadvārā vegodīraṇaṃ niṣedhati-rogā iti| uktānāṃ vegānāmudīraṇairdhāraṇaiśca sarve'pi rogā jāyante, na punaḥ pūrvoktā eva| pravṛttāvanunmukhasya (vegasya) balādunmukhīkaraṇaṃudīraṇam| vegadhāraṇavatsarvarogahetutvādvegodīranamapi tyajedityarthasiddham|