Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 20
uṣṇāmbunā'dhaḥkāyasya pariṣeko balāvahaḥ||17||
tenaiva tūttamāṅgasya balahṛtkeśacakṣuṣām||17||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
uṣṇāmbunā adhaḥkāyasya pariṣeko balāvahaḥ-prāṇakṛt| tenaivoṣṇodakenaiva, uttamāṅgasya-śirasaḥ, pariṣeko vidhīyamānaḥ keśacakṣuṣāṃ balahṛt| prāṇyaṅgānāṃ samāhāra eva dvandva ityasya prāyikatvātkeśacakṣuṣāmityupapannameva|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
uṣṇaśītabhedabhinnasya snānasya viṣayamāha-uṣṇāmbuneti| uṣṇāmbunā yaḥ pariṣekaḥ, so'dhaḥkāyasya balāvahaḥ| sa evottamāṅgasyordhvakāyasya keśānāṃ cakṣuṣośca balahṛt| tasmātkeśacakṣurbalārthibhiḥ śītena vāriṇā snātavyam, itarairuṣṇena, ityarthasiddham| na tvekasmin snāne śītoṣṇayoḥ prayogaḥ, kriyāsaṅkaradoṣāpatte| saṅgrahe (sū. a. 3) tu-"nānāplutya śiraḥ snāyānna jale'lpe na śītale|" iti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
netre cāsyaṃ ca karṇau ca tatra rogāḥ| arditaṃ ca netrāsyakarṇarogāścātisāraśca te vidyante yeṣāṃ ta evam| teṣu garhitamahitam| evaṃ śeṣeṣu yojyam| ādhmānādīnāṃ dvandvastato matup| tena ādhmānavatsu garhitamiti yojyam| evaṃ śeṣeṣvapi|5