Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 8
tāmbūlaṃ kṣatapittāsrarūkṣotkupitacakṣuṣām||7||
viṣamūrcchāmadārtānāmapathyaṃ śoṣiṇāmapi||7||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kṣataṃ vidyate yeṣāṃ te kṣatāḥ| arśa āditvādac| evaṃ pittāsrā rūkṣāśca| utkupitamabhiṣyannaṃ cakṣurekaṃ dve vā yeṣāṃ ta evam| kṣatāśca pittāsrāśca rūkṣāścotkupitacakṣuṣaśca, teṣāmapathyamahitam| tathā viṣārtānāṃ mūrcchārtānāṃ madārtānāṃ śoṣiṇāṃ ca, ityapiśabdasyārthaḥ| śoṣiṇo-rājayakṣmiṇaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kṣatādau tāmbūlaṃ niṣedhati-tāmbūlamiti| kṣataṃkṣatakāsaḥ| pittāsraṃ-raktapittam| rūkṣo-niḥsnehāṅgaḥ| utkupitacakṣuḥ-abhiṣyandākhyo'kṣirogaḥ| śoṣo-mukhaśoṣo rājayakṣmā ca| uktaṃ hi suśrute (ci. a. 24/24)-"raktapittakṣatakṣīṇatṛṣṇām rūkṣadurbalamattānāṃ na hitaṃ mukhaśoṣiṇām||" iti| tāmbūlaṃ suptotthitādau tu pathyam| uktaṃ hi saṅgrahe (sū. a. 3)-"pathyaṃ suptotthite bhukte snāte vānte ca mā- 5
nave| dvipatramekaṃ pūgaṃ ca sacūrṇakhadiraṃ ca tat"
iti| §260