Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]

273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226

The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).

anupakrama eva syātsthito'tyantaviparyaye||33||
autsukyamohāratikṛd dṛṣṭariṣṭo'kṣanāśanaḥ||33||

Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā

na vidyata upakramaḥ pratīkāro yasya so'nupakramo'cikitsyaḥ, pratyākhyeya iti yāvat| ko'sāvanupakramaḥ? yo'tyantaviparyaye sthitaḥ| yo gado'rthādyāpyalakṣaṇādavaśiṣṭāyuḥ śeṣarūpādatyantaviparyaye sthitaḥ, sarvakriyāpathātikrāntaḥ, majjaśukrādigambhīradhātugataḥ, marmasandhisamāśritaḥ, so'nupakrama evācikitsyaḥ, sādhayitumaśakyatvāt| tathautsukyādikṛditi| autsukyaṃ ca mohaścāratiśca tāḥ karotītyautsukyamohāratikṛt| autsukyaṃ viṣayotkaṇṭhā, moho-vaicityaṃ cittanāśo'jñānam, aratirasukhaṃ na kutracidavasthitiḥ sthānāsanādiṣvanirvṛtiścetasaḥ, etāvato yaḥ karoti so'nupakramaḥ| tathā dṛṣṭariṣṭa iti| dṛṣṭaṃ riṣṭaṃ maraṇakhyāpakaṃ cihnaṃ yasmin sa dṛṣṭariṣṭaḥ, dṛṣṭamaraṇakhyāpakalakṣaṇo'nupakrama eva| tathā'kṣanāśana iti| akṣāṇīndriyāṇyucyante| cakṣurādīnyapi nāśayati so'kṣanāśanaḥ, indriyoparodhī rogo'nupakramo yaḥ śīghramindriyavighātakṛt| evaṃ purā parīkṣya vyādhicikitsāmārabheta| anyathā'vaśyaṃ svārthādihānimavāpnuyādvaidyaḥ| tathā ca granthaḥ (saṃ.sū.a.2)- "vyādhiṃ purā parīkṣyaivamārabheta tataḥ kriyām| svārthavidyāyaśohānimanyathā dhruvamāpnuyāt" iti|

Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana

asādhyaṃ lakṣayati-anupakrama iti| yo gadaḥ sukhasādhyalakṣaṇātyantaviparyaye sthitaḥ, yaśca autsukyamohāratikṛt, yaśca dṛṣṭariṣṭaḥ-dṛṣṭamaraṇacihnaḥ, yaśca akṣanāśanaḥ-sarvendriyavighātī, sa caturvidho'nupakrama eva syāt| nāstyupakramaḥ pratīkāro yasyetyanupakramaḥ| evaśabdo yāpyavyudāsārthaḥ| yāpyo'pi niḥśeṣānivartanādanupakramaḥ, kintu kiñcinnivartanātsopakramo'pi| ayaṃ tvanupakrama eva|| tasmāttatrauṣadhaṃ kuryādityarthāduktam|

Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: