Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]

273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226

The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).

śeṣatvādāyuṣo yāpyaḥ pathyābhyāsādviparyaye||32||

Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā

bāhulyena viparyaye sādhyalakṣaṇaviparītatve satyāyuṣo jīvitasya śeṣatvādakṣīṇatvānmārayitumasamarthaḥ, pathyairāhāravihārairyāpyo yāpanīyaḥ, nāsau pratyākhyeyaḥ| etāvānevāsya pratyākhyeyādvyādherviśeṣo yadāyuḥśeṣatvaṃ, yāpyasya vyādherāyuḥśeṣamātraṃ varjayitvā yadanyattatsarvaṃ samānaṃ prāyeṇāsya ca pratyākhyeyasya vyādheḥ| kasya viparyaye sati? prakṛtatvātsukhasādhyasya| pathyairāhāravihārairabhyasanamabhyāsaḥ punaḥ punaḥ karaṇam, tasmāddhitāhāravihārasevanādyāpyaḥ| sa ca cikitsāyāmalpaṃ sukhaṃ dattvā punaḥ so'lpenaiva hetunā pratanyate| tathā ca granthaḥ (saṃ.sū.a.2)- "dattvālpaṃ sukhamalpena hetunā sa pratanyate| yāti nāśeṣatāṃ rogaḥ karmajo niyatāyuṣaḥ| prapatanniva viṣkambhairdhāryate'trāturo hitaiḥ"|

Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana

yāpyaṃ lakṣatvāditi| tata ityanuvartate| yo gadaḥ sukhasādhyalakṣaṇaviparyaye sthitaḥ, sa yāpyaḥ| nanvauṣadhairnivartate cetsādhyatvaṃ, no cedasādhyatvaṃ, kimidaṃ tṛtīyaṃ yāpyatvaṃ nāmetyata āha-pathyābhyāsāt śeṣatvāt, pathyasyauṣadhasyābhyāso nityasevanaṃ, tasmādyaccheṣatvaṃ tato yāpyaḥ| śiṣyate nivartamāno'pi kātsnryena na nivartata iti śeṣaḥ| sa ca niḥśeṣānivartanānna sādhya eva, kiñcinnivartanānnāsādhya eva, kintu sādhyāsādhyo yāpyākhyaḥ| sa ca kiyantaṃ kālaṃ yāpya ityāha-ā āyuṣaḥ, 5 yāvadāyurasti tāvadyāpyaḥ| uktaṃ hi saṅgrahe (sū. a. 2)"dattvālpaṃ sukhamalpena hetunā sa pratanyate| yāti nāśeṣatāṃ rogaḥ karmajo niyatāyuṣaḥ|| prapatanniva viṣkambhairdhāryate'trāturo hitaiḥ"iti|

Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: