Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 36
bhiṣak dravyāṇyupasthātā rogī pādacatuṣṭayam||27||
cikitsitasya nirdiṣṭaṃ, pratyekaṃ taccaturguṇam||27||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
cikitsitasya rogopaśamalakṣaṇasya, pādacatuṣṭayamaṅgacatuṣṭayamuktam| pratyekaṃ taccaturguṇamevaṃ ṣoḍaśaguṇaṃ cikitsitaṃ bheṣajaṃ bhiṣajo bhāṣante| bhiṣagvaidyaḥ, tasya prādhānyādagre nirdeśaḥ| tathā cāgamaḥ (carake sū.a.9/10)- "yoktā prayoktā śāstā ca pradhāno bhiṣagatra tu||"tathā saṅgrahe'pi (sū.a.2)- "yadvaidye viguṇe pādā guṇavanto'pyanarthakāḥ| sa pādahīnānapyārtān guṇavān yacca yāpayet|| cikitsāyāstamevātaḥ pradhānaṃ kāraṇaṃ viduḥ|"dravyāṇyauṣadhāni| upasthātā paricārakaḥ| rogī āturaḥ| etatpādacatuṣṭayaṃ nirdiṣṭamācāryeṇa|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
auṣadhapādānāha-bhiṣagiti| te ca catvāraḥ, bhiṣagdravyamupasthātā rogī ceti| upasthātā paricārakaḥ| cikitsitasyauṣadhasya| pādatvaṃ caiṣāṃ kriyāniṣpādakāvayavatvāt| pādānviśiniṣṭi-pratyekamiti| tatpādacatuṣṭayaṃ, pratyekaṃ ca turguṇaṃ jñeyam| tattadguṇavatāmevaiṣāṃ pādatvamityarthaḥ|