Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 25
nijāgantuvibhāgena tatra rogā dvidhā smṛtāḥ||20||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tatra tayo rogārogyayoḥ, rogā dvidhā nijāgantubhedena| nijā vātādidoṣajanmānaḥ| āgantavo bāhyahetavaḥ| tathā cācāryavacanam (saṃ.sū.a.22)- "nijāstridoṣotthāḥ| bāhyahetujāstvāgantavaḥ"| anayoriyānviṣeṣaḥ| nije roge vātādayaḥ pūrvaṃ vaiṣamyaṃ gatvā paścādvyathāmabhinirvartayanti| āgantavaḥ punaḥ vyathāpūrvamevotpadyante, anantaraṃ tatra vātādayaḥ kupyantīti| anenobhayasya nijāgantubhedabhinnasya vyādheścetaḥ santāpakatvaṃ boddhavyam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
rogabhedānāha-nijeti| dvividho rogaḥ, nija āgantuśceti| tatra yaddoṣavaiṣamyaṃ svayamutpādya vyathāṃ nirvartayati, sa nijo rogaḥ| yastu śastrādinā hetvantareṇotpannaḥ, sa āgantuḥ|