Atikra: 1 definition
Introduction:
Atikra means something in Hinduism, Sanskrit. If you want to know the exact meaning, history, etymology or English translation of this term then check out the descriptions on this page. Add your comment or reference to a book if you want to contribute to this summary article.
Languages of India and abroad
Sanskrit dictionary
Source: DDSA: The practical Sanskrit-English dictionaryAtikra (अतिक्र).—1 U., 4 P.
1) (a) To step or pass beyond, get accross, go over, cross यत्कथयितुं प्रवृत्तस्तत्परित्यज्य अतिदूरमतिक्रान्तोऽस्मि (yatkathayituṃ pravṛttastatparityajya atidūramatikrānto'smi) K.346 led far away from my story, rambled, made a great digression; सप्त कक्षान्तराण्यति- क्रम्य (sapta kakṣāntarāṇyati- kramya) 92; निमिषमात्रेणातिदूरमतिक्रामति (nimiṣamātreṇātidūramatikrāmati) 12; समीपेऽप्यक्रामन्ती (samīpe'pyakrāmantī) M.1. going so near; अतिक्रम्य तांस्तान् विशेषान् (atikramya tāṃstān viśeṣān) Meghadūta 57. (b) To pass over, pass by, walk past, go beyond; सेनानिवेशदेशमतिक्रम्य (senāniveśadeśamatikramya) Daśakumāracarita 4.1; कथमतिक्रान्तमगस्त्याश्रमपदम् (kathamatikrāntamagastyāśramapadam) Mv.7. is it passed or left behind; तस्मिन्नतिक्रामति (tasminnatikrāmati) Ś.7. 31. इदं कदलीगृहमतिक्रम्य दृश्यते (idaṃ kadalīgṛhamatikramya dṛśyate) Ratnāvalī 3. beyond the plantain-bower; तच्चातिक्रम्य कैलासगिरिः (taccātikramya kailāsagiriḥ) K.121; जम्बुद्वीपमति- क्रम्य शिशिरो नाम पर्वतः (jambudvīpamati- kramya śiśiro nāma parvataḥ) Rām; अतिक्रामत्ययम् (atikrāmatyayam) K.85. is going or departing.
2) To excel, surpass; exceed (in number, strength &c.); इरावतीमतिक्रामन्ती भव (irāvatīmatikrāmantī bhava) M. 4. अतिक्रामन्तीमिवेरावतीं प्रेक्षे (atikrāmantīmiverāvatīṃ prekṣe) M.1; वृद्धिर्नातिक्रामति पञ्चताम् (vṛddhirnātikrāmati pañcatām) Manusmṛti 8.151; कर्णीसुतमप्यतिक्रान्तः (karṇīsutamapyatikrāntaḥ) Daśakumāracarita 74; कलासु रूपे चाप्सरसोऽप्यतिक्रान्ता (kalāsu rūpe cāpsaraso'pyatikrāntā) 78; surpassing, superior to; शक्तिमनति- क्रम्य यथाशक्ति (śaktimanati- kramya yathāśakti) Sk.
3) To transgress, violate, go beyond, overstep; जनकाग्रजन्मनोः शासनमतिक्रम्य (janakāgrajanmanoḥ śāsanamatikramya) Daśakumāracarita 2; नालं पुरुषो नियतिलिखितां लेखामतिक्रमितुम् (nālaṃ puruṣo niyatilikhitāṃ lekhāmatikramitum) 61; एवमतिक्रान्तमर्यादे त्वयि (evamatikrāntamaryāde tvayi) Ve.1, अये वात्सल्यादतिक्रामति प्रसङ्गः (aye vātsalyādatikrāmati prasaṅgaḥ) Mālatīmādhava (Bombay) 6. Oh, the event through excessive affection transgresses all due limits; अतिक्रम्य सदाचारम् (atikramya sadācāram) K.16,181.
4) To exclude, pass by, neglect, set aside, leave; अतिक्रामेत्प्रमत्तं या मत्तं रोगार्तमेव वा (atikrāmetpramattaṃ yā mattaṃ rogārtameva vā) Manusmṛti 9.78. किं वा परिजनमतिक्रम्य भावन् संदिष्टः (kiṃ vā parijanamatikramya bhāvan saṃdiṣṭaḥ) M.4. प्रथितयशसां प्रबन्धानतिक्रम्य (prathitayaśasāṃ prabandhānatikramya) M.1. to the exclusion of.
5) To go or pass away, elapse, roll on (as time); सा निशा अतिचक्राम (sā niśā aticakrāma) Pañcatantra (Bombay) 1; यथा यथा यौवनमतिचक्राम (yathā yathā yauvanamaticakrāma) K.59; शैशबम् (śaiśabam) 74; भवतामप्यतिक्रामति देवार्चनविधिवेला (bhavatāmapyatikrāmati devārcanavidhivelā) 47; is passing away (is being violated); अतिक्रान्ते दशाहे (atikrānte daśāhe) Ms. 5.76; also trans. allow to pass; द्वित्राणि दिनान्यतिक्रम्य (dvitrāṇi dinānyatikramya) Dk. 1; अत्यक्राममिमान्मासांस्तद्वधं परिचिन्तयन् (atyakrāmamimānmāsāṃstadvadhaṃ paricintayan) Rām.; नाहार- वेलातिक्रमणीया (nāhāra- velātikramaṇīyā) K.266.
6) To overcome, overpower, seize; व्यालद्विप इवास्माभिरतिक्रम्यैव दम्यसे (vyāladvipa ivāsmābhiratikramyaiva damyase) Mv.3.31. by seizing or falling upon, by main force; केनापि सत्त्वेन अतिक्रम्य (kenāpi sattvena atikramya) Ś.6.
7) To lose; स हि स्वाम्यादतिक्रामेत् ऋतूनां प्रतिरोधनात् (sa hi svāmyādatikrāmet ṛtūnāṃ pratirodhanāt) Manusmṛti 9.93. -Caus. To let pass, allow to go.
Derivable forms: atikram (अतिक्रम्).
Sanskrit, also spelled संस्कृतम् (saṃskṛtam), is an ancient language of India commonly seen as the grandmother of the Indo-European language family (even English!). Closely allied with Prakrit and Pali, Sanskrit is more exhaustive in both grammar and terms and has the most extensive collection of literature in the world, greatly surpassing its sister-languages Greek and Latin.
See also (Relevant definitions)
Starts with (+6): Atikram, Atikrama, Atikramaka, Atikramana, Atikramanakara, Atikramanem, Atikramaniya, Atikramapravesha, Atikramat, Atikrami, Atikramin, Atikramisu, Atikramya, Atikrant, Atikranta, Atikrantabhavaniya, Atikrantamanushyaka, Atikrantanishedha, Atikrantaprayashcitta, Atikrantashauca.
Ends with: Kakatikra, Samatikra.
Full-text: Aiccha, Aikkama, Atikram, Atikrama, Aikama, Uvainava.
Relevant text
Search found 1 books and stories containing Atikra; (plurals include: Atikras). You can also click to the full overview containing English textual excerpts. Below are direct links for the most relevant articles:
Satapatha-brahmana (by Julius Eggeling)
Kāṇḍa III, adhyāya 3, brāhmaṇa 1 < [Third Kāṇḍa]