Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 6
sādhyayāpyaparityājyā mehāstenaiva tadbhavāḥ||6||
samāsamakriyatayā mahātyayatayā'pi ca||6||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
saḥ-śleṣmādiḥ, bhavo-janma, yeṣāṃ te tadbhavāḥ kaphādisamutthāḥ, tenaiva-viśiṣṭena samprāptiviśeṣeṇa, sādhyayāpyaparityājyāḥ syuḥ| tathā ca,-kaphapramehā vapurādidūṣaṇamātrotthitatvāt sādhyāḥ, pittapramehāṇāṃ saumyadhātukṣaye vapurāde raktasya ca dūṣaṇena samutthānādyāpyatvam, vātapramehāstu sarvadhātukṣayodbhūtatvādasādhyāḥ| anyadapi hetvantaraṃ sādhyayāpyāsādhyatve vakti-sametyādi| samaṃ cāsamaṃ ca samāsame,samānāsamāne, samāsame kriye yayostāvevam, tayorbhāvaḥ samāsamakriyatā, tayā| tathā, mahātyayatayā| mahāṃścāsāvatyayo-vināśaḥ śarīravighaṭanarūpo mahātyayaḥ, tasya bhāvo mahātyayatā, tayā| tatra kaphasya tathā śarīrakledādeḥ pramehadūṣyasyāpyatarpaṇarūpayaikayaiva kriyayā sādhyatvāt kaphapramehāḥ sādhyāḥ| 5 pittasya śītamadhurādirūpā kriyā pramehāṇāṃ rūkṣatīkṣṇādikā dūṣyapratipakṣatvādaupayikīti tasmātte pittapramehā yāpyāḥ| vātapramehāṇāṃ rūkṣatīkṣṇādi tu pathyam| vātasya snigdhamadhurādikaṃ santarpaṇarūpaṃ pathyam| tadevaṃ viruddhakriyatvādvātapramehā asādhyāḥ| apiceti samuñcaye|