Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 4
madanakuṭajakuṣṭhadevadālīmadhukavacādaśamūladārurāsnāḥ||3||
yavamiśikṛtavedhanaṃ kulatthā madhu lavaṇaṃ trivṛtā nirūhaṇāni||3||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
madanaṃ-madanaphalam| kuṭajaṃ-vatsakatvak| kuṣṭhaṃgadanāma| dāru-devadāruḥ| rāsnā-yuktarasā| miśiḥśatapuṣpā| kṛtavedhanaṃ-dhāmārgavaḥ| kulatthāḥ-prasiddhāḥ| etāni nirūhaṇāni-nirūhaṇasādhanāni| "bhavati jagati nau tataḥ parau ryau najasahitairjaragaiśca puṣpitāgrā|"5
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
nirūhagaṇamāha-madanetyādi| kuṣṭhaṃ-pākalam| daśamūlaṃmahadrhasve pañcamūle| dāru-devadāru| rāstrā-prasiddhā| yavaḥ-tīkṣṇaśūkaḥ| miśiḥ-śatapuṣpā| kṛtavedhanaṃ-kaṭukośātakī| kulatthaḥ-śimbīdhānyaviśeṣaḥ| madhu-mākṣikam| saṅgrahe tvadhikamuktam (sū. a. 14) - "bastiṣu tu teṣu teṣvavasthāntareṣu yānyupayujyante dravyāṇi, tānyasaṅkhayeyatvānnopadiśyante| rasaskandhebhya eva yathādoṣaṃ yathāvasthaṃ ca vibhajet| sarveṣu prāyo madanakuṭajajīmūtakekṣvākukotrivṛdvacāyaṣṭyādvakuṣṭharāsnāpunarnavākaṭatṛṇamūlāni, saraladevadāruhapuṣahiṅgurasāñjanadayoṣapatrailāmṛtāyavakolakulatyā guḍalavaṇamastudhānyāmlamūtrasnahakṣīrakṣaudrāṇi ceti||" iti|